مجید غلامی - به گزار ش
سرویس اجتماعی صبح تهران ، در این گزارش می پردازیم به آلودگی های هوای تهران و اینکه چگونه می شود با راهکارهای درست و منطقی مانع انتشار گازهای سمی وآلوده به محیط زیست بشویم. حال در ابتدا بررسی می کنیم که واژه آلودگی هوا چیست واز چه راههایی هوا آلوده می شود.
آلودگي هوا چيست؟
هوا گازي است كه ما استنشاق ميكنيم و به ما اكسيژن ميدهد كه براي بدنمان
ضروي است تا زنده بمانيم. 9/99 درصد آن نيتروژن، اكسيژن، بخار آب و گازهاي
بياثر است. فعاليتهاي انسان ميتواند موادي را در هوا منتشر كند، كه
بعضي از آنها ميتواند باعث مشكلاتي براي انسانها، گياهان، و جانوران
بشود. چندين نوع آلودگي و آسيبهاي شناختهشده آن در اين نوشتار مورد بحث
قرار گرفته است. اين موارد شامل مه دود، باران اسيدي، گازهاي گلخانهاي و
شكاف در لايه ازن ميشود. هر كدام از اينها صدمات جدي بر سلامت و شادابي ما
و همچنين كل محيط زيست دارند. يك نوع آلودگي ذراتي است كه با سوختن مواد
سوختي براي توليد انرژي در هوا منتشر ميشود. دود گازئيل يك مثال خوب براي
اين ذرات آلوده است. اين ذرات، مواد خيلي ريزي به اندازه 5/2 ميكرون يا در
حدود يك ده هزارم اينچ هستند. به اين نوع از آلودگي گاهي دوده نيز گفته
ميشود. دود حاصل از مصرف سوخت خودروها، خانهها و صنايع يك منبع عمده
آلودگي هواست. بعضي معتقدند حتي سوختن چوپ و ذغال در شومينهها و منقل كباب
ميتواند مقادير قابل ملاحظهاي دوده را در هوا منتشر كند. نوع ديگر
آلودگي انتشار گازهاي مضر مانند دياكسيدسولفور، منوكسيدكربن، اكسيدهاي
نيتروژن، و بخارهاي شيمايي است. زماني كه اين گازها در هوا جمع ميشوند و
دوده يا باران اسيدي را تشكيل ميدهند واكنشهاي شيميايي بيشتري را از خود
نشان ميدهند. لازم است در خانهها، ادارات، و مدارس نيز به آلودگي هوا
توجه شود. بعضي از اين آلودگيها ميتوانند از فعاليتهاي داخلي بوجود آيند
مانند كشيدن سيگار و پخت و پز.
حدود 80 تا 90 درصد وقت ما داخل ساختمانها
ميگذرد، و بنابراين خطر قرار گرفتن در معرض آلايندههاي زيانآور فضاي
داخلي ميتواند بسيار جدي باشد. از اين رو توجه به آلودگي هوا در داخل و
خارج هر دو بايد مورد توجه قرار گيرد. مؤسسه حفاظت از محيط زيست آمريكا
EPA، شش آلاينده اصلي را به عنوان معيار انتخاب نموده و اينها را به دو
دسته اوليه و ثانويه تقسيم كرده است. آلايندههاي اوليه موادي هستند كه از
منابع مستقيماً به هواي محيط وارد ميشوند و شامل پنج آلاينده منواكسيدكربن
(CO)، دياكسيدنيتروژن (NO2)، دياكسيدگوگرد (SO2)، ذرات معلق با قطر كمتر
از 10 ميكرون (PM10) و سرب (pb) ميباشد. آلايندههاي ثانويه به موادي
اطلاق ميشود كه در اثر فعل و انفعالات موجود در هواي اطراف زمين بوجود
ميآيد و در اين گروه ميتوان از ازن (O3) نام برد. منواكسيدكربن (CO) منبع
اصلي توليد اين گاز اتومبيلها هستند . ذرات معلق اكسيد هاي نيتروژن به
وسيله وسايل نقليه موتوري و كارخانجاتي كه از موتورهاي درونسوز استفاده
ميكنند وارد هوا ميشود. اكسيدهاي گوگرد (SOX) منبع اصلي توليد اين گاز،
احتراق گازوئيل و مازوت در منازل، كارخانجات و وسايل نقليه موتوري است.
ازن (O3)ازن در اثر واكنشهاي فتوشيميايي توسط هيدروكربنهاي خروجي از اگزوز
ماشينها و اكسيدهاي نيتروژن در اتمسفر بوجود ميآيد و به اين ترتيب جزء
آلايندهةاي ثانويه بشمار ميرود. هيدروكربنهاي فرار (VOCs): برخي از
بخارات هيدروكربنها در اتمسفر نقش بالقوهاي در تخريب سلامتي انسانها
دارند. بنزن بعنوان يكي از مهمترين هيدروكربنهاي فرار با وجوديكه بعلت
حلاليت بالا نقش عمدهاي در صنعت بعهده دارد ولي استنشاق آن موجب جلوگيري
از تشكيل گلبول قرمز در مغز استخوان ميشود. منبع اصلي توليد بنزن، بنزين
مورد استفاده در خودروهاست.
دکتر یوسف رشیدی مديرعامل شركت كنترل كيفيت هواي تهران وحمیدرضا فولادگر
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی موثر ترین راهکارهای مقابله
با آلودگی هوا را این چنین عنوان کردند که در ذیل می خوانیم.
▪ از موثرترین راهكارهای كاهش آلودگی، كاهش آلودگی از مبدا است: ساخت و
طراحی وسایل نقلیه موتوری كه از حداقل سوخت استفاده كنند، چنانچه در کشور
های پیشرفته این امر تحقق یافته و در صدد موفقیت های بیشتری نیز هستند.
▪ خارج كردن صنایع آلاینده از محدوده شهری.
▪ از رده خارج كردن خودروهای قدیمی و فرسوده.
▪استاندارد سازی در صنعت خودروسازی و استفاده از سوخت های مصرفی استاندارد.
▪ استفاده از انرژی های تجدید پذیر كه هم اكنون در نقاط مختلف دنیا از آن
ها استفاده می شود از جمله انرژی خورشید ،باد، انرژی گرمایی اقیانوس ها
،انرژی امواج آب و انرژی جذر و مد اقیانوس ها .
▪ گسترش فضای سبز عمومی زیرا درختان و گیاهان ریه زمین هستند و یك ضرورت اساسی برای بهداشت زیستی این سیاره بشمار می آیند.
▪ استفاده از رسانه ها ی همگانی (رادیو، تلویزیون، مطبوعات و... ) و فعالیت
های سازمان یافته برای آموزش و افزایش دانش در باره ی تهدیدهای آلوده
كننده های هوا وایجاد آگاهی از اجرای قوانین برضد تمامی آلوده كننده ها.
▪ طرح زوج و فرد نمودن خودروها که در کشور در حال اجرا می باشد نيز يکی از
راههای موقت بر کاهش آلودگی هوا می باشد زیرا روزانه تعداد قابل توجهي به
ناوگان خودروهاي شخصي افزوده مي شود و روزي خواهد رسيد که تعداد اين
خودروها به حد اشباع مي رسد.
▪ ناپايداريهاي جوي بويژه بارش باران نیز نقش موثر و مهمي در کاهش آلاينده
ذرات معلق دارد اما بکارگيري فناوريهائي نظير ايجاد بارشهاي مصنوعي تنها مي
تواند بعنوان يک مسکن عمل نموده و چاره و راهکار کاهش آلودگي هوا نيست.
آلودگي ها مي بايست از منبع انتشار کنترل شده وارد هوا نشوند. ودر صورت
بروز اين رخداد بايد هزينه هاي بسيار نموده و زمان زيادي را صرف کرد تا اين
آلودگي منتشره مرتفع گردد. و اين منطقي و راهکار پيشگيرانه نيست بلکه تنها
مي تواند تا حدودي بحران را مديريت نمايد.
شایان ذکر است شهردار محترم تهران نیز در مصاحبه ای گفته بودند قرار است
برای جلوگیری از آلودگی هوای تهران موتورهای برقی را جایگزین موتورهای
بنزینی کنند. وی در ادامه با اشاره به اینکه حمل و نقل عمومی موضوعی نیست
که تنها در حوزه شهرداری تهران باشد و سازمانها و نهادهای متعددی در این
عرصه نقش دارند گفت: توسعه حمل و نقل عمومی بهترین و مهمترین اقدامی است که
میتوانیم برای رفع چالشهای شهر از جمله ترافیک، آلودگی صوتی و آلودگی هوا
اجرا کنیم که تحقق این مهم نیاز به همکاری و مشارکت همگانی دارد.