نسخه چاپي
ارسال به دوستانخبرگزاری
تسنیم: مناطق آزاد ۷ گانه در حال حاضر با انبوهی از انتقاد‌ها از سوی برخی
نمایندگان مجلس و بسیاری از کارشناسان رو به رو شده اند. دولت در نظر دارد
در لایحه‌ای جدید ۷ منطقه آزاد دیگر نیز به مناطق آزاد قبلی اضافه کرده و
از این طریق و با اعمال معافیت‌های مختلف گمرکی و مالیاتی رونق را به این
محدود‌ه‌ها بازگرداند. این در حالی است که کارشناسان عملکرد مناطق آزاد
قبلی مثبت ارزیابی نکرده و تاکید دارند بهتر است به جای افزایش کمیت مناطق
آزاد به سمت کیفی سازی عملکرد مناطق آزاد موجود حرکت کنیم. در این میزگرد
کارشناسانی از قبیل: کیومرث کرمانشاه از مدیران اسبق مناطق آزاد، زیاد لو
از مدیران سابق دبیرخانه مناطق آزاد و همچنین علیرضا مناقبی از کمیسیون
واردات درکنار علیرضا رحیمی نژاد به عنوان کارشناس اقتصادی به بحث و تبادل
نظر درباره عملکرد مناطق آزاد در ۲۰ سال گذشته پرداخته اند.
کیومرث کرمانشاهی به تعریف مناطق آزاد پرداخت و گفت: مناطق آزاد جزو مناطقی هستند که علی رغم اینکه جزو قلمرو سیاسی کشور محسوب می‌شوند، اما از نظر تعریف تجاری، خارج از قلمرو گمرکی محسوب می‌شوند.
وی افزود: قانون گذار تعریف مناطق آزاد را مشخص کرده است و وظایف آن را نیز به خوبی ترسیم کرده است، اما متاسفانه ظرف این سال ها، آنچه در قانون پیش بینی شده است اتفاق نیافتاده است در حالی که هر کدام از این مناطق اقدامات مناسبی را انجام داده اند.
عضو اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه تجارت یک جاده دو طرفه است، عنوان داشت: در تجارت نمی‌توان واردات را مذموم و یا صادرات را مقبول دانست. امروز حجم تجارت جهانی رقمی معادل ۳۸ هزار میلیارد دلار است که نصف این میزان واردات و نیمی دیگر صادرات تشکیل می‌دهند. سهم ایران که یک روزی بیش از نیم درصد از تجارت جهانی بود، امروز به کمتر از ۰،۲۴ درصد از کل تجارت جهانی تقلیل پیدا کرده است در حالی که هدف گذاری ایران سال‌ها این بود که یک درصد از تجارت جهانی را از آن خود کنیم، اما این موضوع اتفاق نیافتاد.
رئیس کمیسیون صادرات خانه اقتصاد ایران مناطق آزاد را مانند بقیه بخش‌های اقتصاد دانست و اظهار داشت: متاسفانه در شعار حرف‌های خوبی می‌زنیم، اما در عمل سلیقه‌ای و جزیره‌ای عمل می‌کنیم. در ابتدا قرار بود فقط سه منطقه آزاد داشته باشیم، اما الان بر خلاف نظر اول، هفت منطقه آزاد داریم. در ابتدا قرار بود مناطق آزاد تبدیل به مناطق با اولویت گردشگری باشند و زمینه‌هایی نیز داشت. یا اینکه قرار بود اولویت قشم، صنعت باشد و یا چابهار، چون به سرزمین اصلی وصل بود، قرار شد اولویت ترانزیت را بر عهده داشته باشد.
در ادامه علیرضا رحیمی نژاد با عملکرد مناطق آزاد در سال‌های گذشته، گفت: به نظر میرسد به جای سیاست افزایش کمیت باید به سمت کیفی سازی خروجی مناطق آزاد حرکت کنیم. در شرایط فعلی به نظر میرسد میزان سرمایه گذاری صورت گرفته در مناطق آزاد موجود با اعمال محدودیت‌های جدید یک روند نزولی را طی میکند و این امر میتواند به مثابه یک چراغ قرمز به سرمایه گذاران جدید باشد. به عنوان مثال در ماه‌های اخیر شاهد این موضوع بودیم که تخفیف حقوق ورودی خودرو و قطعات از مناطق آزاد لغو شد و یا در خصوص واردات برنج و استفاده از ظرفیت ارزش افزوده شاهد بودیم که یک سری محدودیت‌های جدید اعمال شده است.
وی با اشاره به میزان سرمایه گذاری جذب شده در مناطق آزاد، گفت: در سال ۹۳ تنها ۲۰۰ میلیون دلار سرمایه خارجی وارد این مناطق شده است، این در حالی است که در سال ۸۱ سرمایه گذاری خارجی محقق ۵۰۰ و در سال ۸۸ حدود ۴۵۰ میلیون دلار بوده است. نکته جالب آنکه در سال‌های ابتدایی ایجاد مناطق آزاد یعنی سال‌های ۷۲ تا ۷۵ سرمایه گذاری خارجی در این مناطق تقریبا صفر بوده، اما رفته رفته این میزان افزایش پیدا کرده است. در طی ۲۵ سال گذشته میزان سرمایه گذاری در جزیره کیش بیش از ۱.۴ میلیارد دلار بوده که این رقم با سرمایه گذاری محقق در مناطقی مثل ماکو و اروند قابل قیاس نیست.
رحیمی نژاد با اشاره به درصد سرمایه گذاری مستقیم خارجی در مناطق آزاد نسبت به کل کشور گفت: در حالی که این نسبت برای کشور ما تقریبا ۳ درصد است برای مناطق آزاد فیلیپین حدود ۸۵ درصد و برای کشور مالزی حدود ۷۲ درصد میباشد.
علیرضا مناقبی در آغاز با اشاره به وظایف مناطق آزاد گفت: قرار بود مناطق آزاد جهت افزایش سرعت در امر تجارت برای تولید و عرضه به بازار‌های خارجی تشکیل شود تا بتوانیم صادرات را با قیمت تمام شده پایین و کالای بهتر و دسترسی به امکانات اولیه مناسب خارجی انجام دهیم.
وی افزود: بعد از تشکل مناطق آزاد، روش و منش این مناطق تغییر کرد یعنی آرام آرام این مناطق تبدیل به مناطق توریستی و عرضه کالا شدند. البته اگر تغییرات فقط به توریستی شدن و عرضه کالا‌های با کیفیت خوب منتج می‌شد، اشکالی وارد نبود، اما متاسفانه شاهد هستیم مناطق آزاد تبدیل به جایگاهی برای عرضه خیلی از کالا‌های بی کیفیت شده است.
رئیس مجمع عالی واردات تصریح کرد: بنابراین آنچه امروز به عنوان مناطق آزاد می‌بینیم با آنچه تعریف شده بود و قرار بود باشد، تفاوت‌های زیادی دارد. در چنین شرایطی آیا اساسا توسعه مناطق آزاد کار درستی است؟ حقیقت این است که مناطق آزاد امروز تبدیل به جایگاهی سیاسی شده اند.
وی ضمن تاکید بر اینکه واردات مخل تولید نیست، خاطرنشان کرد: واردات قانونی از مناطق آزاد در عمل چیز بدی نیست، اما موضوع این است که فلسفه منطقه آزاد تولید برای صادرات بود، ولی تا به امروز چنین جایگاهی به دست نیاورده است.
مناقبی بیان داشت: مناطقه آزاد دروازه اقتصاد ایران به سمت جهان است. یعنی می‌توانیم در مناطق آزاد اقتصاد کشور را به سمت بازار‌های جهانی هر چند نه در سطح گسترده سوق دهیم. البته آمار‌ها نشان می‌دهد نتوانستیم از مناطق اقتصادی بهره وری داشته باشیم هر چند که این مقایسه دقیق نیست، زیرا آن کشورها شرایط و استراتژی‌های خاص خودشان را دارند.
رئیس مجمع عالی واردات مناطق آزاد را یک فرصت عنوان کرد و گفت: با توجه به گستردگی جغرافیایی کشور، مناطق آزاد طبق انتظار‌ها عمل نکرده اند، اما نمی‌توان منکر شد این مناطق داده‌ها و تجربیات مفیدی نیز داشته است به طوری که کشور عمان با الگو از ایران، در حال احداث منطقه آزاد است و این نشان می‌دهد راه را درست رفته ایم.
فیروزان زیادلو درباره دسته بندی مناطق آزاد اظهار کرد: مناطق آزد ابتدا با واژه مناطق آزاد تجاری ظهور پیدا کردند. اما در روند تکاملی خودشان، به مناطق آزاد صنعتی و تجاری گرایش پیدا کردند.
وی اضافه کرد: مناطق آزاد در طی سال‌ها دچار تحولات شدند و مناطق جدیدی مانند مناطق آزاد خدماتی تشکیل شدند که منطقه آزاد مالی در این گروه قرار می‌گیرد. اخیرا نیز مناطق آزاد با محوریت فناوری پیشرفته یا مناطق علمی تشکیل شده اند و با توجه به درجه تکامل اقتصادی کشورها، از مناطق آزاد برای حل مسائل داخلی استفاده می‌کنند. در واقع در مناطق آزاد با انکشاف اقتصادی ملی و پیوند با اقتصاد جهانی از این ابزار‌ها استفاده می‌کنند.
کارشناس مناطق آزاد دربار وظیفه دیگر مناطق آزاد عنوان داشت: مناطق آزاد این وظیفه اصلی را بر عهده دارند که در روند پیوند زدن اقتصاد کلان ملی با اقتصاد جهانی، الگو سازی کنند؛ بنابراین مهمترین کار مناطق آزاد الگو سازی است. در ایران جمع هفت منطقه آزاد شش هزار و ۲۸۵ کیلومتر مربع است که البته پنج هزار متر آن را منطقه آزاد ماکو تشکیل می‌دهد.
زیادلو تاکید کرد: مناطق آزاد باید به جای مزیت نسبی به سمت مزیت رقابتی حرکت کنند و برای رسیدن به این مهم باید با زنجیره‌های ارزش اقتصادی بین المللی پیوند پیدا کنند و بتوانند با کمک آن‌ها فناوری‌های تولید صنعتی را در کشور ایجاد کنند، زیرا تنها در این مسیر جهانی می‌توانیم به ارزش افزوده بالا دست پیدا کنیم و آینده علمی کشور را رقم بزنیم.
کیومرث کرمانشاهی به تعریف مناطق آزاد پرداخت و گفت: مناطق آزاد جزو مناطقی هستند که علی رغم اینکه جزو قلمرو سیاسی کشور محسوب می‌شوند، اما از نظر تعریف تجاری، خارج از قلمرو گمرکی محسوب می‌شوند.
وی افزود: قانون گذار تعریف مناطق آزاد را مشخص کرده است و وظایف آن را نیز به خوبی ترسیم کرده است، اما متاسفانه ظرف این سال ها، آنچه در قانون پیش بینی شده است اتفاق نیافتاده است در حالی که هر کدام از این مناطق اقدامات مناسبی را انجام داده اند.
عضو اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه تجارت یک جاده دو طرفه است، عنوان داشت: در تجارت نمی‌توان واردات را مذموم و یا صادرات را مقبول دانست. امروز حجم تجارت جهانی رقمی معادل ۳۸ هزار میلیارد دلار است که نصف این میزان واردات و نیمی دیگر صادرات تشکیل می‌دهند. سهم ایران که یک روزی بیش از نیم درصد از تجارت جهانی بود، امروز به کمتر از ۰،۲۴ درصد از کل تجارت جهانی تقلیل پیدا کرده است در حالی که هدف گذاری ایران سال‌ها این بود که یک درصد از تجارت جهانی را از آن خود کنیم، اما این موضوع اتفاق نیافتاد.
رئیس کمیسیون صادرات خانه اقتصاد ایران مناطق آزاد را مانند بقیه بخش‌های اقتصاد دانست و اظهار داشت: متاسفانه در شعار حرف‌های خوبی می‌زنیم، اما در عمل سلیقه‌ای و جزیره‌ای عمل می‌کنیم. در ابتدا قرار بود فقط سه منطقه آزاد داشته باشیم، اما الان بر خلاف نظر اول، هفت منطقه آزاد داریم. در ابتدا قرار بود مناطق آزاد تبدیل به مناطق با اولویت گردشگری باشند و زمینه‌هایی نیز داشت. یا اینکه قرار بود اولویت قشم، صنعت باشد و یا چابهار، چون به سرزمین اصلی وصل بود، قرار شد اولویت ترانزیت را بر عهده داشته باشد.
در ادامه علیرضا رحیمی نژاد با عملکرد مناطق آزاد در سال‌های گذشته، گفت: به نظر میرسد به جای سیاست افزایش کمیت باید به سمت کیفی سازی خروجی مناطق آزاد حرکت کنیم. در شرایط فعلی به نظر میرسد میزان سرمایه گذاری صورت گرفته در مناطق آزاد موجود با اعمال محدودیت‌های جدید یک روند نزولی را طی میکند و این امر میتواند به مثابه یک چراغ قرمز به سرمایه گذاران جدید باشد. به عنوان مثال در ماه‌های اخیر شاهد این موضوع بودیم که تخفیف حقوق ورودی خودرو و قطعات از مناطق آزاد لغو شد و یا در خصوص واردات برنج و استفاده از ظرفیت ارزش افزوده شاهد بودیم که یک سری محدودیت‌های جدید اعمال شده است.
وی با اشاره به میزان سرمایه گذاری جذب شده در مناطق آزاد، گفت: در سال ۹۳ تنها ۲۰۰ میلیون دلار سرمایه خارجی وارد این مناطق شده است، این در حالی است که در سال ۸۱ سرمایه گذاری خارجی محقق ۵۰۰ و در سال ۸۸ حدود ۴۵۰ میلیون دلار بوده است. نکته جالب آنکه در سال‌های ابتدایی ایجاد مناطق آزاد یعنی سال‌های ۷۲ تا ۷۵ سرمایه گذاری خارجی در این مناطق تقریبا صفر بوده، اما رفته رفته این میزان افزایش پیدا کرده است. در طی ۲۵ سال گذشته میزان سرمایه گذاری در جزیره کیش بیش از ۱.۴ میلیارد دلار بوده که این رقم با سرمایه گذاری محقق در مناطقی مثل ماکو و اروند قابل قیاس نیست.
رحیمی نژاد با اشاره به درصد سرمایه گذاری مستقیم خارجی در مناطق آزاد نسبت به کل کشور گفت: در حالی که این نسبت برای کشور ما تقریبا ۳ درصد است برای مناطق آزاد فیلیپین حدود ۸۵ درصد و برای کشور مالزی حدود ۷۲ درصد میباشد.
علیرضا مناقبی در آغاز با اشاره به وظایف مناطق آزاد گفت: قرار بود مناطق آزاد جهت افزایش سرعت در امر تجارت برای تولید و عرضه به بازار‌های خارجی تشکیل شود تا بتوانیم صادرات را با قیمت تمام شده پایین و کالای بهتر و دسترسی به امکانات اولیه مناسب خارجی انجام دهیم.
وی افزود: بعد از تشکل مناطق آزاد، روش و منش این مناطق تغییر کرد یعنی آرام آرام این مناطق تبدیل به مناطق توریستی و عرضه کالا شدند. البته اگر تغییرات فقط به توریستی شدن و عرضه کالا‌های با کیفیت خوب منتج می‌شد، اشکالی وارد نبود، اما متاسفانه شاهد هستیم مناطق آزاد تبدیل به جایگاهی برای عرضه خیلی از کالا‌های بی کیفیت شده است.
رئیس مجمع عالی واردات تصریح کرد: بنابراین آنچه امروز به عنوان مناطق آزاد می‌بینیم با آنچه تعریف شده بود و قرار بود باشد، تفاوت‌های زیادی دارد. در چنین شرایطی آیا اساسا توسعه مناطق آزاد کار درستی است؟ حقیقت این است که مناطق آزاد امروز تبدیل به جایگاهی سیاسی شده اند.
وی ضمن تاکید بر اینکه واردات مخل تولید نیست، خاطرنشان کرد: واردات قانونی از مناطق آزاد در عمل چیز بدی نیست، اما موضوع این است که فلسفه منطقه آزاد تولید برای صادرات بود، ولی تا به امروز چنین جایگاهی به دست نیاورده است.
مناقبی بیان داشت: مناطقه آزاد دروازه اقتصاد ایران به سمت جهان است. یعنی می‌توانیم در مناطق آزاد اقتصاد کشور را به سمت بازار‌های جهانی هر چند نه در سطح گسترده سوق دهیم. البته آمار‌ها نشان می‌دهد نتوانستیم از مناطق اقتصادی بهره وری داشته باشیم هر چند که این مقایسه دقیق نیست، زیرا آن کشورها شرایط و استراتژی‌های خاص خودشان را دارند.
رئیس مجمع عالی واردات مناطق آزاد را یک فرصت عنوان کرد و گفت: با توجه به گستردگی جغرافیایی کشور، مناطق آزاد طبق انتظار‌ها عمل نکرده اند، اما نمی‌توان منکر شد این مناطق داده‌ها و تجربیات مفیدی نیز داشته است به طوری که کشور عمان با الگو از ایران، در حال احداث منطقه آزاد است و این نشان می‌دهد راه را درست رفته ایم.
فیروزان زیادلو درباره دسته بندی مناطق آزاد اظهار کرد: مناطق آزد ابتدا با واژه مناطق آزاد تجاری ظهور پیدا کردند. اما در روند تکاملی خودشان، به مناطق آزاد صنعتی و تجاری گرایش پیدا کردند.
وی اضافه کرد: مناطق آزاد در طی سال‌ها دچار تحولات شدند و مناطق جدیدی مانند مناطق آزاد خدماتی تشکیل شدند که منطقه آزاد مالی در این گروه قرار می‌گیرد. اخیرا نیز مناطق آزاد با محوریت فناوری پیشرفته یا مناطق علمی تشکیل شده اند و با توجه به درجه تکامل اقتصادی کشورها، از مناطق آزاد برای حل مسائل داخلی استفاده می‌کنند. در واقع در مناطق آزاد با انکشاف اقتصادی ملی و پیوند با اقتصاد جهانی از این ابزار‌ها استفاده می‌کنند.
کارشناس مناطق آزاد دربار وظیفه دیگر مناطق آزاد عنوان داشت: مناطق آزاد این وظیفه اصلی را بر عهده دارند که در روند پیوند زدن اقتصاد کلان ملی با اقتصاد جهانی، الگو سازی کنند؛ بنابراین مهمترین کار مناطق آزاد الگو سازی است. در ایران جمع هفت منطقه آزاد شش هزار و ۲۸۵ کیلومتر مربع است که البته پنج هزار متر آن را منطقه آزاد ماکو تشکیل می‌دهد.
زیادلو تاکید کرد: مناطق آزاد باید به جای مزیت نسبی به سمت مزیت رقابتی حرکت کنند و برای رسیدن به این مهم باید با زنجیره‌های ارزش اقتصادی بین المللی پیوند پیدا کنند و بتوانند با کمک آن‌ها فناوری‌های تولید صنعتی را در کشور ایجاد کنند، زیرا تنها در این مسیر جهانی می‌توانیم به ارزش افزوده بالا دست پیدا کنیم و آینده علمی کشور را رقم بزنیم.
