آخرین اخبار
كدخبر: ۳۹۲۲۲
تاريخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۳۹۴ - ۱۲:۰۵
نسخه چاپي
ارسال به دوستاندر زمانی نه خیلی دور، در نکوهش کسی که آشکارا و بی‌پروا دروغ می‌بافت، می‌گفتند «دروغ که خناق نیست، گلوت رو بگیره.» در آن زمان خناق بیماری شایعی بود و قضاوتی هم به گستردگی امروز در کار نبود.
به گزارش صباایران به نقل از تابناک با تو: حُنّاق با ح و تشدید روی نون،
در اصل خناق بوده است با خ و بی‌تشدید. بعید نیست از زبان پدربزرگ‌ها و
مادربزرگ‌ها آن را خُناق یا خِناق شنیده باشید. خناق واژه‌ی عربیِ همان
بیماری معروفِ دیفتری ست که از طب قدیم به زبان فارسی راه یافته و در گذر
از این راه دراز، کم‌کم نقطه‌ی خ آن در فارسی افتاده و تبدیل شده به حناق.
دیفتری هم از بیماری‌هایی است که در قدیم، اغلب کودکان و کهن‌سالان به آن
دچار می‌شدند. باکتری دیفتری وقتی به بدن انسان راه می‌یابد، قسمت بالایی
دستگاه تنفسی را دچار مشکل می‌کند و به مرور با درگیر کردن قلب و سیستم
عصبی، بیمار را به مرگ می‌کشاند. از نشانه‌های آن که به بحث شیرین دروغ
خودمان هم مربوط می‌شود، گلودرد و صدای گرفته و دشواری در بلعیدن است.
خلاصه و خودمانی‌‌اش می‌شود خفه شدن آدم.
این خناق در قدیم در معنای مجازی هم زیاد به کار می‌رفته است. حتا شاعرانی چون عطار و نظامی و منوچهری و وحشی بافقی و خاقانی و بیدل دهلوی و از همه بیشتر مولانا «خناق» را در کلامشان به معنای خفگی به کار برده‌اند. این دو بیت از مولوی از بهترین نمونه‌هاست:
خون به جوش آمد ز شعله‌یْ اشتیاق / تا پدید آمد بر آن مجنون، خِناق
و این یکی:
تو خونِ تکبر ار نریزی / خون جوش کند، خِناق خیزد
ولی کاربرد آن به همین مقدار محدود نیست. مصدر عربی «اختناق» در دو معنای خفه کردن و خفه شدن هم با خناق هم‌ریشه است که اتفاقاً در فارسی هم از پرکاربردترین مصدرهای قدیمی و هنوز زنده است. هم در دانش پزشکی از اختناق تنفسی گرفته تا اختناق رحم، هم در ادبیات سیاسی به معنای رعب و وحشتی که یک حکومت برای جلوگیری از آزادی مردم در جامعه ایجاد می‌کند. نمونه‌های آن هم که بسیار است، از برخی حکومت‌های اسبق اروپایِ امروز آزاد تا مثلاً همین کره‌ی شمالی که مدرن‌ترین و ناباورترین نمونه‌ی اختناق سیاسی را به جامعه‌ی جهانی معرفی کرده است.
در زمانی نه خیلی دور، در نکوهش کسی که آشکارا و بی‌پروا دروغ می‌بافت، می‌گفتند «دروغ که خناق نیست، گلوت رو بگیره.» در آن زمان خناق بیماری شایعی بود و قضاوتی هم به گستردگی امروز در کار نبود. امروزه اما هر قدر این بیماری ریشه‌کن و کنترل شده، قضاوت عمومی نیرومندتر و گسترده‌تر شده و خناق اگر گلوی دروغگو را نگیرد، رسوایی و بی‌آبرویی یقه‌اش را سفت می‌چسبد و رها نمی‌کند؛ دست‌کم نه به این سادگی!
خوابگرد
این خناق در قدیم در معنای مجازی هم زیاد به کار می‌رفته است. حتا شاعرانی چون عطار و نظامی و منوچهری و وحشی بافقی و خاقانی و بیدل دهلوی و از همه بیشتر مولانا «خناق» را در کلامشان به معنای خفگی به کار برده‌اند. این دو بیت از مولوی از بهترین نمونه‌هاست:
خون به جوش آمد ز شعله‌یْ اشتیاق / تا پدید آمد بر آن مجنون، خِناق
و این یکی:
تو خونِ تکبر ار نریزی / خون جوش کند، خِناق خیزد
ولی کاربرد آن به همین مقدار محدود نیست. مصدر عربی «اختناق» در دو معنای خفه کردن و خفه شدن هم با خناق هم‌ریشه است که اتفاقاً در فارسی هم از پرکاربردترین مصدرهای قدیمی و هنوز زنده است. هم در دانش پزشکی از اختناق تنفسی گرفته تا اختناق رحم، هم در ادبیات سیاسی به معنای رعب و وحشتی که یک حکومت برای جلوگیری از آزادی مردم در جامعه ایجاد می‌کند. نمونه‌های آن هم که بسیار است، از برخی حکومت‌های اسبق اروپایِ امروز آزاد تا مثلاً همین کره‌ی شمالی که مدرن‌ترین و ناباورترین نمونه‌ی اختناق سیاسی را به جامعه‌ی جهانی معرفی کرده است.
در زمانی نه خیلی دور، در نکوهش کسی که آشکارا و بی‌پروا دروغ می‌بافت، می‌گفتند «دروغ که خناق نیست، گلوت رو بگیره.» در آن زمان خناق بیماری شایعی بود و قضاوتی هم به گستردگی امروز در کار نبود. امروزه اما هر قدر این بیماری ریشه‌کن و کنترل شده، قضاوت عمومی نیرومندتر و گسترده‌تر شده و خناق اگر گلوی دروغگو را نگیرد، رسوایی و بی‌آبرویی یقه‌اش را سفت می‌چسبد و رها نمی‌کند؛ دست‌کم نه به این سادگی!
خوابگرد
