در
زمانی نه چندان دور، عرصه ارتباطات به دورهمیهای شبانه خانوادگی ختم
میشد که دردها و خواستهها یکی یکی در آن مطرح میشد و والدین از حال و
روز فرزندان خود به خوبی آگاه میشدند و در حد توان با مشورت و همراهی،
باری از دوش خود و فرزندان بر میداشتند.
اما با نیم نگاهی به محیط
اطراف، شاهد تغییرات در نوع ارتباطات میان خانوادهها که روانشناسان از آن
به عنوان شکاف نسلی یاد میکنند، در آداب سخنوری با بزرگان، در بیان
خواستهها و توقعات فرزندان از والدین هستیم که بیشتر آن ریشه در از بین
رفتن محافل دورهمی خانوادگی و انتخاب فضای مجازی برای بیان خواستهها دارد.
از
سویی دیگر والدین هم با برگزیدن دلمشغولی به نام شبکههای اجتماعی و
فضاهای اینترنتی، ناخواسته از فرزندان غافل مانده و بزرگ شدن فرزندان خود
را به خود آنان واگذار کرده اند. بر همین اساس، در بسیاری از خانواده ها،
فرزندانی با اعتماد به نفس پایین، ناتوان در بیان خواسته ها، دارای
رفتارهای سلبی نسبت به همسالان و گوشه گیر رشد میکنند که چهاردیواری اتاق
و گوشی همراه را به تمام دنیا ترجیح میدهند؛ کودکانی که اعتیاد والدین به
فضاهای مجازی، آنان را از وجود والدین محروم و یتیم کرده است.
**والدین معتاد به فضای مجازی، اختلاسگران محبت از فرزندان
خانواده،
نخستین نهاد اجتماعی و محیط آموزش و تعلیم و تربیت کودکان است؛ کودکانی که
محبت و عاطفه در خانواده، میتواند روح آشفته آنان را درمان کند و آنان را
به زندگی سعادتمند و موفق امیدوار کند.
اما در سالهای اخیر، با ورود
فناوریهای دیجیتالی و اینترنتی به عرصه خانوادگی و دسترسی آسان به آن،
فضای مهر و محبت از راهی دیگر خارج شده و والدین به جای کشیدن دست محبت بر
سر فرزندان، صفحههای مجازی را ورق میزنند تا در میدان رقابت از اطرافیان
جا نمانند. غافل از این که به اختلاسگران بزرگ محبت تبدیل شده اند که محیط
خانهای را که باید مهرورزی و عاطفه در آن موج بزند به تلاطم امواج اینترنت
آلوده کرده اند.
موضوعی که «محبوبه شهبازی» روانشناس کودک در گفتگو با
خبرنگار ایرنا، به آن اشاره کرد و درباره عوارض این کمبود محبت بر رفتار
فرزندان گفت: تاثیر والدین بر کودک تا حدی است که میتواند بر عوامل ارثی
از جمله میزان هوش، خلق و خوی و سایر ویژگیهای ژنتیکی کودک تاثیری چشمگیر
داشته باشد و این اثر به راحتی مسیر زندگی کودک را تغییر خواهد داد. کودک
از والدینِ خود، یاد میگیرد چگونه راه برود، چگونه حرف بزند و چگونه مفید و
موثر باشد؛ همه اینها نیازمند صرف زمان توسط والدینی تاثیرگذار و دقیق
است.
وی افزود: حال آن که والدینی که بیشتر زمان خود را در فضای مجازی
میگذرانند، نه تنها زمانی برای تاثیر بر رشد کودک ندارند، بلکه این سبک
زندگی را به کودک خود نیز انتقال میدهند. همچنین کودکانی که از جانب
والدین مورد غفلت قرار میگیرند دچار خود کم بینی میشوند؛ ادارکی نادرست
از خود خواهند داشت و در نتیجه در روابط اجتماعی دچار مشکل میشوند.
**خانواده، عاملیت مجاز شمردن فضای مجازی
والدین به طور ناخواسته از
جمله عوامل اشاعه دهنده استفاده از اینترنت در میان اعضای خانواده هستند.
به عبارتی دیگر، از آن جا که والدین الگوی اصلی فرزندان به شمار میروند،
وقت گذرانی و ولنگاریهای زیاد آنان در شبکههای اجتماعی، تاثیرات مخربی بر
کودکان و نوجوانان بر جای میگذارد.
همچنین دلسوزی بی مورد برای
فرزندان، فکر این که فرزند از همسالان خود کم نداشته باشد، تشویق آنان به
درس خواندن با وعده خریدن تبلت، موبایل هوشمند یا هر نوع وسایل ارتباطی
نوین و ترفندهای دیگر، به معنای دادن مجوز و تشویق فرزندان به حضور در
فضای مجازی و شبکههای اجتماعی است که در صورت نبود نظارت و کنترل،
دریچهای به روی آنان گشوده میشود که بستن آن امکان پذیر نخواهد بود.
در
همین راستا، «پروانه محمدخانی» روانشناس بالینی در گفت: وگو با خبرنگار
ایرنا، به الگوپذیری فرزندان از رفتار والدین اشاره کرد و گفت: پدر و مادری
که خود را در فضای مجازی محصور کرده یا به نوعی زمان زیادی را در آن
میگذرانند، به مثابه مدلینگی هستند که فرزندان با مشاهده آنان، الگو
برداری میکنند و تغییرات رفتاری تازهای از خود بروز میدهند. ضمن این که
وقت گذرانی در فضای مجازی، موجب غفلت والدین از نیازهای کودکان و سرخوردگی
آنان میشود.
محمدخانی، رفتارهای پرخطر و آسیب زا به خود، خودکشی و
خودزنی را دیگر واکنش فرزندان به این نامهربانیها عنوان کرد و گفت:
مطالعات اخیر هم نشان داده که فضای مدارس و روابط بین فردی و تعاملات
نوجوانان با هم بسیار خشن شده و خشم خود را به راحتی منتقل میکنند که باید
گفت: این موضوع ناشی از فاصله عاطفی میان اعضای خانواده و به قول علم
روانشناسی، ناشی از طرحواره رها شدگی یا طرحواره ناخواستنی بودن است.
**استفاده هدفمند از فضای مجازی با قانون والدینی
استفاده از
فناوریهای نوین در عرصه ارتباطات، علاوه بر کم کردن فاصلهها و تسهیل در
امور زندگی، دستیابی به دانش و ارتقای علمی افراد را افزایش میدهد. این
امر مستلزم استفاده درست و صحیح و هدفمند است، امری که با برنامه ریزی
ساختاری مناسب از کانون خانواده کلید میخورد و در سطح جامعه پراکنده
میشود.
به باور کارشناسان، والدین باید با هدفمند کردن استفاده از فضای
مجازی، وقت بیشتری با فرزندان خود سپری کنند و قرار دادن وسایل دیجیتالی
در اختیار فرزندان هم باید همراه با کنترل نامحسوس یا استفاده از این وسایل
در معرض دید والدین صورت گیرد تا مهارتهای ارتباطی بهینه را بیاموزند.
والدینی
که کنترلی بر حضور خود در فضای مجازی ندارند و ساعتها وقت خانواده را در
این فضا میچرخند، هرگز نباید توقع داشته باشند که فرزند آنان در این
فضاها اوقات نگذراند یا در صورت امکان حرف شنوی داشته و برای اینکه
لطمهای به درس و زندگی شخصی خود نزند، کمتر وقت خود را در این راه صرف
کند.
در هر صورت فضای مجازی اگر به صورت مناسب، مورد استفاده قرار بگیرد
میتواند جایی برای یادگیری و تعامل اجتماعی باشد، اما هرچقدر هم مفید
باشد، شانس فرزندان سالم و سلامت داشتن را نباید از والدین بگیرد.